motorzeiler Vera - lamineren dekbalken
2 januari 2022 – 6 november 2022
Inleiding
Voor het samenstellen van de spantenparen uit de individuele spanten die we eerder thuis op zolder al gelamineerd hadden hebben we een tafel in de loods gemaakt. Het samenstellen van de spantenparen in de periode mei-augustus 2021heb ik al eerder beschreven. Tussendoor hebben we de tafel in mei/juni 2021 ook gebruikt om de spiegel te bouwen.
Daarna zou het tijd zijn om de spanten op te stellen en daar de stevens en de spiegel op te monteren. Dat betekent dat we de werktafel moeten afbreken omdat de beschikbare ruimte beperkt is. Maar voordat we daartoe over gaan besluiten we dat we de werktafel eerst gebruiken om de dekbalkjes en de balkjes van het kajuitdak op deze tafel te lamineren. Deze dek-/dakbalkjes zijn gebogen en worden daarom uit een aantal latten samengesteld, net als de spanten.
Het betekent wel dat de dek-/dakbalkjes gedurende langere tijd opgeslagen moeten worden omdat ze pas geplaatst kunnen worden als de bouw van de romp al vergevorderd is.
productie draaien of niet ?
Op zich zou het lamineren van een aantal balkjes vrij vlot moeten gaan. Op de tafel werden twee mallen gemaakt. Eén voor de dekbalkjes en één voor de balkjes van het kajuitdak. Toch duurde het bijna een jaar om de balkjes te produceren. Maar ja, er komt dan ook telkens iets tussen. Naast de wekelijkse onderbreking omdat er nu eenmaal ook nog gewerkt moest worden waren er meer afleidingen:
- We hebben in het winterseizoen 2021/2022 de mast van onze Albert aangepast, zoals eerder al beschreven.
- We besloten in het voorjaar van 2022 de zolder eindelijk een op te knappen. Onze zolder heeft tijdens de bouw van Albert en het lamineren van de spanten voor Vera als werkplaats dienst gedaan. Nu hebben we eindelijk de rommel opgeruimd en de zolder verbouwd tot logeerkamer met eigen sanitaire voorziening. En tegelijkertijd maar het dak maar geïsoleerd.
- En zoals wel vaker zijn we in juni naar Engeland gegaan om met de Vashti deel te nemen aan de Suffolk Yacht Harbour Classic Yacht Regatta.
- Tot slot is er natuurlijk ook altijd onze eigen vakantie met Albert over de Nederlandse wateren.
De Werkwijze
aantal en afmetingen
In de ontwerptekeningen van Antonio Diaz staat vermeld dat de dekbalken naast de kajuit uit massief Douglas zijn met de afmeting 1 1/4″ x 2 1/2″ (32×64 mm), terwijl de dekbalken over de hele breedte gelamineerd worden.
Voor het kajuitdak geeft hij op dat er in principe geen dakbalken nodig zijn omdat het kajuitdak uit een aantal lagen in de vorm gemaakt wordt. Maar hij vermeld wel dat uit esthetische overweging er een aantal dakbalkjes van 3/4″ x 1 1/2″ (19×38 mm) toegepast kunnen worden.
Ik heb daar mijn eigen gedachten over. Als de dekbalken over de hele breedte gelamineerd worden, waarom dan ook niet de korte balkjes aan weerszijden van de kajuitopbouw lamineren? Het is in principe sterker, en dan kunnen ze op eenvoudige wijze dezelfde bolling krijgen als de andere dekbalken.
Het kajuitdak zal volgens mij net zoveel te verduren krijgen als het dek. Er wordt op gelopen bij het strijken en opdoeken van het grootzeil, en ook de grootschoot loopt over het kajuitdak. Daarom ga ik het kajuitdak van dezelfde balken voorzien als het dek.
Vanwege de aanpassingen aan het oorspronkelijke ontwerp zal ook de indeling van het dek aangepast moeten worden. Dat gaat dan vooral om de wijziging van de kuip en het naar achteren verplaatsen van het hoge deel van de kajuitopbouw.
Uit het aangepaste plan voor dek en kajuitopbouw is af te lezen dat er sprake is van 19 dekbalken (getekend in rood) die deels over de volle breedte lopen en deels alleen onder het dek naast de kajuitopbouw. Ter hoogte van de mast komen er ten behoeve van de sterkte twee dekbalken direct naast elkaar. De dekbalken liggen zo veel als mogelijk op gelijke afstand van elkaar (ca. 60 cm). Maar er moet ook rekening gehouden worden met de randen van de kajuitopbouw, de kuipconstructie en de opbouw op het voordek.
Het plan geeft 12 dakbalken onder de opbouwen (getekend in groen) aan. Hier moet rekening gehouden worden met de randen van de opbouw en de benodigde ruimte voor de toegangsluiken. Bij de overgang van de lage- naar de hoge opbouw liggen twee dakbalken vlak naast elkaar.
De Amerikaan Howard I. Chapelle geeft in zijn boek “Boatbuilding, a complete handbook of wooden boat construction (1994)” een uitgebreide toelichting hoe de kromming van de dekbalken bepaald kunnen worden. Daarbij gaat hij uit van het hoogteverschil tussen de randen en het midden van het dek, en de lengte van de overspanning ter plaatse. Daarbij is het de bedoeling dat de dekbalk een parabolisch verloop krijgt, waarbij de kromming naar de randen toe steeds groter wordt.
Zelf heb ik, bij de constructie van het dek van Albert, goede ervaringen met het toepassen van een eenvoudige cirkelboog voor de kromming van de dekbalk. Bij het lamineren heeft dit bovendien het voordeel dat alle dekbalken dezelfde kromming krijgen en er dus telkens dezelfde mal gebruikt kan worden. Deze gelijke kromming betekent wel dat op het smalle deel van het dek het midden minder hoog ligt ten opzichte van de zijboorden dan op het breedste deel.
Uit de ontwerptekeningen van Antonio Dias heb ik afgeleid dat de dekbalken dan een kromming met een straal van 10 m krijgen en het kajuitdak een kromming met een straal van 5 m. Het kajuitdak staat dus boller dan het dek zelf. Voor het oog zal het dek nagenoeg vlak lijken, wat ik zelf ook mooier vind dan een dek met een duidelijk zichtbare bolling.
het hout
In lijn met de constructie van de spanten had het onze voorkeur om de dekbalken en ook de balken van het kajuitdak op te bouwen uit Douglas latten. Omdat de kromming van de dek- en dakbalken veel minder is dan die van de spanten kunnen we daarbij wel uitgaan van latten van 10 mm dikte. Om een gelamineerde ligger zijn vorm te laten houden wordt als vuistregel aangehouden dat de ligger dan uit minimaal vijf lagen moet bestaan.
Helaas was het na de zomer van 2021, toen we met de voorbereiding begonnen, moeilijk om foutvrij Douglas te vinden voor een redelijke prijs. Op advies van de Amsterdamse Fijnhouthandel hebben we daarom gebruik gemaakt van Yellow Pine. Dit heeft de naam minder rot bestendig te zijn dan Douglas, maar aangezien het hier om een ‘droge’ toepassing gaat is dat wel acceptabel.
Op basis van de beschikbaarheid, en uitgaande van de gedachte dat zelf zagen goedkoper is dan laten zagen, hebben we 16 delen 35×80 mm met een lengte van 3,20 m en 9 delen 35×80 met een lengte van 2,40 besteld. De langste dekbalk uit het ontwerp is 3,03 m en de langste dakbalk van de kajuit 2,19 m.
Het hout is in september 2021 door de Fijnhouthandel geleverd.
de uitvoering
Na al het denk-, reken- en tekenwerk is de uitvoering uiteindelijk simpel. De aangeschafte balken van 80×35 mm werden in latten van 10×35 mm gezaagd. Het fijne zaagsel hebben we opgevangen en bewaard. Bedenk daarbij dat wanneer er met een zaagblad van 3 mm dik zes latten uit een balk van 80 mm gezaagd wordt, dat er 5×3=15 mm aan hout als zaagsel vrij komt. Dit zaagsel kan later gebruikt worden om de epoxy te verdikken als we aan het verlijmen van de kiel en romp gaan beginnen.
Voor de dekbalken stapelen we telkens 6 latten op elkaar zodat het eindresultaat een afmeting van 35×60 mm heeft. Dit komt dichtbij de door de ontwerper opgegeven maat van 32×64 mm. Aangezien de overspanning van het kajuitdak kleiner is en er volgens het ontwerp helemaal geen dakbalken nodig zijn hebben we voor de balkjes van het kajuitdak telkens vijf latten gestapeld (balkjes van 35×50 mm).
Op de werktafel zijn de krommingen voor dekbalken (R = 10 m) en dakbalken (R = 5 m) uitgetekend en vastgelegd door 9 respectievelijk 7 houten klossen die op de tafel vastgeschroefd zijn.
De latten zijn ingesmeerd met epoxy, een klein beetje verdikt met katoenpoeder (ca 5-10 % van het gewicht) en vervolgens als pakket in plastic folie verpakt. Dit pakket is met lijmklemmen tegen de klassen in de juiste vorm getrokken. Waar nodig werd vervolgens het pakket latten tussen de klossen nog met extra lijmklemmen op elkaar geklemd totdat we over de hele lengte het epoxymengsel tussen de latten uit zagen komen. Maar zonder alle lijm er tussen uit te persen.
Na een dag uitharden kon de gebogen dek-/dakbalk uitgepakt worden. En later zijn alle balkjes glad geschuurd en opgeslagen in de stelling aan het einde van de loods.
Het lamineren in beeld
Hier is in krap 3 minuten te volgen hoe het lamineren van een dekbalk in de praktijk in zijn werk gaat: